Kamus Bahasa Tonsea



Cari Kata Bahasa Tonsea ( -/+ 5.700 kata ):



Friday, July 19, 2024

Lagu Nasional dalam Bahasa Tonsea

Lagu Nasional dalam Bahasa Tonsea
Sejalan dengan gegap - gempitanya perayaan keerdekaan kita, berikut ini coba saya salain beberapa lagu nasional ke dalam bahasa Tonsea.

LAGU KEBANGSAAN INDONESIA / INDONESIAN NATIONAL ANTEM
INDOENSIA RAYA = INDONESIA WANGKO`
Ciptaan : W.R. Supratman / Wage Rudolf Supratman

Indonesia tanah airku = Indonesia umbanuaku
Tanah tumpah darahku = Tana` saroian u daa`ku
Disanalah aku berdiri = Aki`itu nyaku rumondor
Jadi pandu ibuku = Kumambéng si ina` ku
Indonesia kebangsaanku = Indonesia unkawangsa`anku
Bangsa dan Tanah Airku = Wangsa wo umbanuaku
Marilah kita berseru = Maimo kita kumerét
Indonesia bersatu = Indonesia ma`esa
Hiduplah tanahku = Melawid un tana` ku
Hiduplah negriku = Melawid u do`ongku
Bangsaku Rakyatku semuanya = Wangsaku wo sé tendekna senewadi
Bangunlah jiwanya = Tumo`od u mukudna
Bangunlah badannya = Tumo`od u nawakna
Untuk Indonesia Raya = Tanu u Indonesia Wangko`
Indonesia Raya = Indonesia wangko`
Merdeka Merdeka = Maengkas maengkas
Tanahku negriku yang kucinta = Tana`ku do`ongku rendemenku
Indonesia Raya = Indonesia wangko`
Merdeka Merdeka = Maengkas maengkas
Hiduplah Indonesia Raya = Melawid u Indonesia Wangko`
Indonesia Raya = Indonesia wangko
Merdeka Merdeka = Maengkas maengkas
Tanahku negriku yang kucinta = Tana`ku do`ongku rendemenku
Indonesia Raya = Indonesia wangko`
Merdeka Merdeka = Maengkas maengkas
Hiduplah Indonesia Raya = Mawangun u Indonesia Wangko`


Rayuan Pulau Kelapa – Lirik Lagu Wajib Nasional
RAYUAN PULAU KELAPA = Puntén um po`opo` makapéy
Pencipta dan Pengarang Lagu / Lirik : Ismail Marzuki
Tanah airku Indonesia = Umbanuaku Indonesia
Negeri elok amat kucinta = Do`ong kendis talos karendemku
Tanah tumpah darahku yang mulia = Tana` wangko saroyan u daa`ku
Yang kupuja sepanjang masa = Palaya`ku akad ngkauréna
Tanah airku aman dan makmur = Umbanuaku doméy wo wangun
Pulau kelapa yang amat subur = Puntén um po`opo` taintu ngkarebur
Pulau melati pujaan bangsa = Puntén menuru palaya` né tou
Sejak dulu kala = Rengan pé um pu`una
Reff:
Melambai lambai = Makapé-kapéy
Nyiur di pantai = Po`opo na dawanan
Berbisik bisik = Makewi-kewit
Raja Kelana = si kolano tiow
Memuja pulau = Malaya` mpuntén
Nan indah permai = ndo`on kawangun
Tanah Airku = Umbanuaku
Indonesia = Indonesia


Satu Nusa Satu Bangsa – Lirik Lagu Wajib Nasional
Satu Nusa Satu Bangsa = Esa Puntén esa Wangsa [Wanua]
Pencipta Lirik dan Lagu : L. Manik
Satu nusa = Esa puntén
Satu bangsa = Esa wangsa
Satu bahasa kita = Esa u nuwu` ta
Tanah air = Umbanua
Pasti jaya = Udit wangko`
Untuk Selama-lamanya = Akad ung kauréna
Indonesia pusaka = Indonesia pa agid
Indonesia tercinta = Indonesia rendemen
Nusa bangsa = Puntén wo wangsa
Dan Bahasa = wo u nuwu`
Kita bela bersama = Kedunganta mawadi (Lawilen ta mawadi )

Saturday, June 16, 2018

Aasaren wia si Mamonto Roring
by: J.T. Hove (1890)

Apa kine si tua wéwene ësa. laai maringat si koöko tina. Ësa man sia, taan sëla. Mange mateduai si koöko itu; un ësa uman taan sëla. Itu sia ipapatëkurna, si koöko itii. Mange mapepeai unetëdu itii wo ëlëkën ni tua wëwene itii, si sisi tanu an kasëla ne sangkawor. Un katëdu naëudo ni sisi itii pinepe, sia toutonënai ni tua wëwene itii. Tare tontonënai si sisi itii, sia weanna un tougkoën padua un popokal un waas; minasuasuainalako. Un kadua naëudo sia timongkomo un sana popokal. Un katëdu naëndo sia timong- komo u makadua un popokal. Kaäpat naëudo makaäpat; un kadima naëndo makawadu un popokal.
Masëla masëla si koöko itii, takad sia matongkomo susud un wöndo sanawantang un tandei tinipu. Ure nu ure daimo makarësën maringat si koöko itii si tua wëwene, makakoöko ni sia. Itu sia ipakatauna si aka un wanua ne Pudisan wo si koöko iwèena si aka un wanua itii, kuanna: 'daimo awës patongkoën ni koöko itii un waja un tandei wo un'wene, kaëlë- kanku witun sanataun!" Masëla masëla si koöko itii, takad, sa sia kumelang aki dawa- nan, jo ëwaëwannamokan u dawanan. Sa sia makelakelang aki dawanan wo nënaan dondei, sope kaapa padëwakan dumangkoi, itu tongkoënna karia ne tow wo un waja un witu. Si koökomo itii si minaidan se minaopo aki Pudisan, takad sera makalantaka, makawëngkow wo makakowit wo andai si minaäsa paäwaäwan ne mawole mëna dondei, tongkoënna karia u dondei wo taina aki Pudisan wo papurutën ne tow. Duas rimae se Pudisan witun toro niitu, nu sa sera maseke, jo si koökomokan itii si ipakipasarunera.
Dai si ësa wo makaendo si koöko salangkëw itii (si koöko itii pakuannera koöko salangkëw), takad se Pudisan ipaindeiudemokau ne dimipud. Maupimo si kolano ne Sangi, nu masuaio ni koöko itii se towna mawolewole. Itu sera kumisi un wanut wo un waruk sanadondei; itu tutungannera wo isondeinera ai mimange ilëlëlai mëna Pudisan. Paendonnera itu tongkoën ni koöko ne Pudisan. Tumawiai tuüna un Pudisan u doudei itii, itu tongkoën ni koöko Salangkëw. Un katëdu naëudo si koöko itii timongko u dondei, naän un api, ele- kënnera si koöko itu matëkutëkurokan timontono un tëtelew. Un siow naëndo sia mate si koöko itii.
Mateange si koöko itii. mapaipi kuanua: “iaai aku jo idëwëng mënam Pola, un wanua ësa rempe u dawanan." Itu tuüna sia ange idëwëngera aki naituduna. Kaikompoange un witu dinëwëngan si koöko itii towan un akël puti. Mange musuai un akël itii, jo ange welwelën , pokolën wo paketau ni Tawaluian. Rimae un katiis un pusu paketan ni Tawaluian itii. Itu sinamadna un wanga puti sanarondoran, jo maänpe tanu ni itu, mapu- ding uman un samad itii, takad itu sumëwu; makad aki tëmpok sapu saputënokan un sëwu. Sa wo rumëgësai, jo un sëwu itii masëndow matumpa aki laul tatatanu an doto. Katoroanai ne Tarinate ma- mongkor un sëwu itii ; itu wouënnera mawou leos, sidaënnera nënaan lëpën. Kuannera: “o, nënaan akël paketan wia lëled wiaüi, kënu un sëwu niitu, mai, itu mange pangëlëkenta!” Kaëlëkënnera ange itu, papëperasënnera, taän susud nera daokënlako ne minaopo, sera pateënneralako. Tumaitaintukan dakëdo se pinate ne minaopo aki itu. Itu se tudau itii mawuri, mange makatau si kolano, nu sera minaëlëk un ketan rimae un katiis wo rimae un kaleos u lëpën, taan dakëdo se pinate ne makaketan ni-itu wia ni sera. Itu wo si kolano ne Loloda rumansak se towna, taintu un kadakëd wo ipa- kiaina matokol wo se Pudisan. Un paëndounera sa se Pudisan tumei- tei , un ketan itii seramokan. Mawiaai aki Pola, nënaan un ketan itii se Loloda wo sera mau- ditan, matëtudaän mawëwiraän mawëwewean se wia un tana; tain- tukan se aki atas, masësurukan, makekaätan witun samad un ketan itii. 


Minaureure rimae un seke ne Pudisan wo ne Loloda, daipe madai. Witun toro niitu, karaerae un seke, ilawido si Mamontororing, rinte ni Manëmbër wo ni Saloring. Elëkën ne Pudisan si rinte itii tuama wangun wo tore tumow siga, itu sia rëwëkannera. Sëlanokanlako mange lumitowai si Mamontororing itii , sia ipawaäwamo ne itona pawadi wia un palëleougan. Katare sia maäwa un rondorna un punti pëspësan un dede; un sanapalaäpa uman u minadongka. Tumaitaiutukan un punti sanarondoran itii pëspësan un dede ikatotolo- kanange. Kuannera “a, toromo! sigamo! si Mamontororing toromo saru si Kawalanwatudanei". 

Itu sia kumelang si Mamontororing mange mangelek kaju sëla siwon dondei sakeianna sumungkud si Kawalan- watudanei. Makaëlëkange sia, itu ajaänna kinakoökoan ni tanu an dede. Sa itu kine siwonna dondei un kaju itii , jo tanu un karëpët ni tanu an dede. Ange wantiënna itu wo itu idianna sanaëndo. Un tëdu naëndo itu këtorënna wo wokwokan, kinaköokoan ni kawok. Maän itu apa ikorkor mëna lalëm un tana, toro uman angen ni kawok. Itu wo maan kine si Kowalanwatudanei mange mëna lalëm un tana, toro uman angen ni Mamontororing. Un kauwadu naëndo itu minasiwomo u dondei itii. Wo sia mendo si papësapësaänën (tanu un wai); tanu kine un karëpët ni tanu un wai sa tumongkor taintu un karëpët u dondei itii sa keongënna. Un kasiow naëndo itu keongënna u dondei itii itumpa u dawanan. 

Sëlanokanlako sia sumakemo witun dondei karia ne kariana uwadu, mawole n dondei rumuru u dawanan sumungkud si Kawalanwatudanei. Ka tare sia masungkud si Kaësaan (si ësa) wo sia diwagan ni Ma- montororing kuanna: "tow wisa ko?” Kua ni Kaësaan: "aku jo pëpuuna ui Kawalanwatudauei. Ita sia pateënna wo pekangënna un udu inendoanna un utëk. Wo sia kumelang wo sumungkud se kaduaän, diwaganna kuanna: "tow wisa kamu?” Kuannera: "pëpuuna ni Kawalanwatudanei." Itu sera pateënna. un daanera angeikisuna u dondei. Wo sia masungkud se katëduan, diwaganna kuanna: "tow wisa kaniu?" Kuannera: “kamijo pëpuuna ni Kawalanwatudanei!" Sera pateen ni Mamontororing, endoanna an tëtudu minangeirapitna un utëk ni kaesaän. Wo sia masungkud si kaëpatan, pinatena kasiinalako sera wo ikisuna u dondei un daanera. Masungkud sia wo se kadimaän wo diwaganna kuanna: “tow wisa kamu?" Kuannera: "kami jo pëpuuna ni Kawalanwatudanei." Kuan ni Mamontororing: “Wisamo sia?” Kuannera: "aki muri sia." Wo sera pateënna, ineudoannalako um bërën, minangeirapitna un utëk wo an tëtudu. Mange kasiina sia wo masungkud se kaënë- man. Sera pateëuna wo ikisuna u dondei un daanera. Masuugkud kasiina sia wo se kapituan wo sera pateënua inendoanna um buuk, angeirapitna un utëk an tëtudu wo am bërën. Masungkudo sia wo si kauwaduan wo diwaganna kuanna: "tow wisa kamu ?“ Kuanuera: “kami jo pëpuuna ni Kawalanwatudanei.” Kuan ni Mamontororing: “wisamo sia?” Kuannera: "iaaimo sia, sa ko mëlëkolako u dondei anu au awuawunan, dondei tunau, siow sësengkotan, niitumo u dondei ni Kawalanwatudanei." Wo sera pateënna endoanna un daa minangeikisuna u dondei. Witu sia molemo wo masuugkud wo si Kawalanwatudanei aki ruru u dawanan, rempe um banua Pola, dinëwëngan si koöko wo towan un akël puti kinawadian. Kuan ni Mamontororing: “mapakura ko?” Kuan ni Kawalauwatudanei: “aku manunduai wia se towku, nu dakëdo se minate." Kuan ni Mamontororing: “maan ko manunduai wia se towmu, taan kita jo tumëngape nu kita jo masambeano“. Itu sera mento wo tumënga. Kuan ni Mamontororing: “Sambe, weanai tënga aku!” Wo sia weanai un apu um bëwadi, um bua wo un tawaku karëngan. Itu kaaman si Kawalanwatudanei makiweë tënga wia si Mamontoro- ring, kuanna: “sambe, weanai tënga kauman aku!” Wo sia wean ni Mamontororing tenga. Katare iweëna jo un utëk (apu kine tu) sinuitna umanlako un kowit. Wo sia weanna um bërën (wua kine itu) wo sia weanna un tëtudu (wëwadi kine itu). Maka- tengaänge si Kawalanwatudanei wo sia makiweë towaku kuanna: “sambe, weanai towaku aku!” Wo sia weanai ni Mamontororing um buük minangeiwüutudnalako witum berënna un tinendungan, taän kuanna: “sambe, ko jo dumëngkeai wo itu leos iajokuniko!" Kaidengkeai ni Kawalanwatudanei itii sia rukinna un tinendungan witum bërën, nu niitu uman un toro pateanna ni sia. Kailoongnalako wo sia ikanawu witun tasik. Dai kampe minasawut un tinendun- ganna witum bërën ni Kawalanwatudanei wo itu igoögona. U rërenge un tinendungan itii minagoögo simendow sië. 

Mateange si Kawalan- watudanei wo sera pateen ne uwadu karia ni Mamoutororing, se tow ni Kawalanwatudanei. Itu wo itokollako ni Mamontororing u dondei ni Kawalanwatudanei itii, minange ikasampel witun kata- gasan. Ure nu ure itu tinowano an dukud wo an kaju. Minasëla minasëla minaendo punten Lembe. 


Note: Karena bahasa dalam cerita ini adalah bahasa Tonsea tua mungkin banyak yg sudah tidak mengerti, untuk mempermudah berikut ini saya sertakan arti dari beberapa kata-kata yang sdh jarang didengar sbb: 

a'asaren = Cerita, cerita jaman dahulu, legenda, dll
maringat (ringat) = memelihara, memelihara binatang / ternak.
ipapatekur (tekur) = dibuat bertengger, disuruh mengerami
sisi = anak ayam
sangkawor = burung maleo
takad / akad = hingga
popokal = ??? mungkin sejenis liter ( setahu saya pepokal digunakan disawah ) ..... Any idea??
wantang = gantang
aka um wanua = kepala kampung
tandêi ( Teindêi ) = jagung
dawanan = pantai ( tepi pantai )
dondêi = perahu
sopê = jenis perahu
padewakan = kapal, perahu besar, bahtera
minaidan ( waidan ) = membuat kaya
makalantaka ( maka - lantaka ) memiliki meriam
makawengkow ( maka - wengkow ) = memiliki tombak
makakowit ( maka kowit ) = memiliki pedang
andai si minaasa = segala yang tidak benar
mawole ( wolê ) = (oleng) mendayung / naik perahu
duas = aman, tentram, selamat
masêkê (sêkê) = (perang) berperang
salangkew = sakti ( ajaib, gaib, salangkew juga bis diartikan : melingkupi seluruh bumi )
ipaindêindê = ditakuti
dimipud = sekeliling
kolano = raja ( kolano sangi = raja Sangir )
waruk = bagian pohon aren yang mudah terbakar
isondêinêra ( sondêi - nêra ) = sondei = luncurkan
ilelelai (i- lelel- ai ) = diarahkan menuju, ditujukan
mapaipi ( ipi ) = mimpi , mapaipi = memberi wangsit dalam mimpi
ideweng ( deweng ) = ( kubur) kuburkan
wanga = sejenis palem / sejenis pinang mirip pohon kelapa
laul = laut
doto = bakul
Tarinate = Ternate
mamongkor ( pongkor) = (ikan dlm arti luas) mamongkor= mencari ikan
mawou lê`os = harum
leled wiai ( lelel/leled) = dekat sini, sekitar sini
Loloda = sebutan lain utk org Ternate
matokol ( tokol ) = berkelahi ( saat ini tokol diartikan 'mendorong dengan kaki / tendang )
ilawido ( lawid ) = (selamat) dilahirkanlah
lumitow ( litow ) = remaja ( Bhs. Tontemboan Mangalitow = remaja laki-laki )
rondorna um punti = batang pisang
ne itona ( ito` na ) = paman-pamannya
tumaintutaintukan = begitupun juga
minaopo ( mina = mendiang - opo= leluhur )
seke = perang, peperangan
papësapësaänën = ular hitam (dlm kepercayaan Malesung, ular hitam sering dianalogiksn sbg beban yang harus terus dipikul)
dawanan = pantai, garis pantai ( dawanan kadang juga diartikan batas antara laut dan langit )
awuawunan (awun) = dibungkus awan/ asap
tunau = berwarna keemasan
siow sesengkotan = sembilan layar ( sengkot = layar )
tumenga ( tenga ) = mengunyah sirih pinang
sambe = sobat, bung (mungkin spt panggilan formal thp seseorang)
dumengkeai ( dengke ) = menjulurkan tangan
tindendungan = jenis tombak berhias giring-giring
katagasan ( tagas = surut ) , katagasan = tempat air surut / daratan
puntên = pulau

Followers